AwE AwpxI pIVHI hyT sotw PyrIey

srsy vwly fyryy ivr`uD blwqkwr Aqy kql dy kysW dI jWc nUM qyz krn leI au~c Adwlq ny sI. bI. AweI. nUM JwV pw id`qI[ sI. bI. AweI. leI bwby nUM h`Q pwauxw zrUrI ho igAw qW siQqI nUM BWpidAW bwby ny pihlW cMfIgVH ivc v`fw ‘siqsMg’ krky SkqI pRdrSn kIqw[iPr AMimRq sMcwr dI qrz qy pRymIAW nUM jwm–ey-ieMsW plwieAw[ kFweI vwlw gulwbI colw aus qrHW dw pwieAw ijho ijhw icqrkwr divMdr isMG jW aus vrgy hor icqrkwrW dIAW klpink pyNitMgz iv`c grU goibMd isMG jI dy puAwieAw huMdw hY[iehnW qsvIrW vwly ieSiqhwr kuJ AKbwrW ivc Cpy[ieSiqhwrW ivc keI nYiqk is`iKAwvW vI sn, nwl ie`k ivSyS hukm sI[ lgdw sI ik Asl mksd qW pRymIAW q`k ies hukm nMU phuMcwaux dw sI bwkI nYiqk is`iKAwvW qW hyTW r`KI sohxI plyt mwqr sn[hukm ieh sI ik jy quhwfy gurU qy koeI BwrI bxy qW AwpxI jwn kurbwn krn leI iqAwr rihxw[Swied ieh iksy sMBwvI igRPqwrI dy twkry dI iqAwrI vjoN kIqI morcwbMdI sI[

13 meI nUM rOly vwly ieh ieSiqhwr AKbwrW ivc Cpy dyK ky myrw iF`f h`isAw sI[mYnUM 1976-77 dI g`l Xwd AweI[ swfw ie`k irSqydwr nkslI lihr dw BgOVw sI[ auh mhIny do mhIny bwAd swfy KUh (Kyq) qy Awpxy hor swQIAW smyq Tihrn / Cupx AwaNudw sI[auhnW swnUM mwrks lYinn dIAW qsvIrW vwlIAW rUsI ikqwbW idKwauxIAW[rUsI kRWqI dIAW g`lW suxwauxIAW[swfw t`br irSqydwrI krky auhnW dI rotI pwxI vloN qW syvw krdw sI pr ivcwr v`Kry qrHW dy hox krky keI vwr g`lbwq ‘c grmw grmI ho jWdI sI[aus gru`p ‘c do bMdy Kws qrHW dI dwhVI bxw ky r`Kdy sn[isrP TofI qy A`gy nUM vDvIN qy qrwSI hoeI[QoVy AVb suBw vwly swfy dwdw jI kihx l`gy “BilE mwxso, qusIN dwhVI GV ky AYN bxw lYnyN EN ijvyN kUhxI nUM swg l`gw huMdw, eydW krky qusIN lYinn bxjoNgy[” koeI bMdw iksy X`ugpurS vrgw Bys Dwr ky Awpxy Cotypn dw muzwhrw hI kr skdw hY v`fw nhIN bx skdw[ig`dV dy Syr dI K`l pwaux vwlI g`l qW sB ny suxI hY[pr iehnW ieSiqhwrW nwl is`KW dIAW ‘Dwrimk BwvnwvW’ nUM AijhI s`t v`jI ik JgVy, tkrw qy ihMsw dI nObq Aw geI[

mzy dI g`l ieh ik ieSiqhwrW nUM Cwpx vwly AKbwrW dy mwlkW, sMpwdkW Aqy krmcwrIAW nUM iehnW ieSiqhwrW ivc jW qW s`cmuc koeI ieqrwzXog g`l nzr nhIN sI AweI jW iPr auh AwpxI kmweI dy lwlc ivc eyny AMnyH ho gey ik auhnW nUM ies qoN inklx vwly sMBwvI iBAwnk is`ty idKweI nhIN id`qy[dUsrI mzydwr g`l ieh ik iehnW CwpkW nUM nw pMQ ny burw Blw ikhw qy nw hI srkwr ny koeI bxdI kwnUMnI kwrvweI kIqI[kwnMUn muqwbk qW Dwrimk BwvnwvW nUM Tys phuMcwaux vwlI sm`grI Cwpx vwlw vI brwbr dw doSI qy dMf dw BwgI huMdw hY[pMQ qy pMjwb srkwr dw JgVw isrP srsy vwilAW nwl ipAw[ies qoN pihlW kWgrsI is`K AwgUAW dy nwl nwl pMQ dy keI m`uKI Aqy mhWmuKI AwpxI grz Kwiqr ies bwby A`gy m`Qy rgVdy rhy hn pr pMQ dIAW ‘Dwrimk BwvnwvW’ nUM koeI Tys nhIN phuMcI[qlvMfI swbo jW AMimRqsr vwly jQydwrW ny vI kdy iehnW muKIAW nUM Aijhw krn qoN nhIN vrijAw[pihlW jd BinAwrW vwly bwby dw pMgw ipAw sI qW vI pMQ dy keI v`fy AwgUAW dIAW aus bwby dy crn prsidAW dIAW qsvIrW CpIAW sn[pr pMQ jW Akwl qKq dy jQydwr swihb ny aunHW ivru`D koeI kwrvweI krn dI jurAq nhIN kIqI[

smwj suDwr, suqMqrqw sMgrwm Aqy gurmiq sMgIq dy Kyqr ivc nwmDwrI is`KW dI v`fI dyx hY[nwmDwrI is`K gurU grMQ swihb dI bjwey siqgurU jgjIq isMG nUM gurU mMndy hn[pr gurU grMQ swihb nMU gurU drjw imlx qoN bwAd pMQ vloN dyhDwrI gurUAW jW fyrydwrW nUM burw Aqy gurmq ivroDI mMinAW jWdw hY[nwmDwrI Ardws dy AwrMB iv`c vwr sRI BgOqI jI pwqSwhI dsvIN dI bjwey pwqSwhI bwrHvIN boldy hn[iehnW dI ieh vwr dsvyN pwqSwh guru goibMd isMG swihb sB QweIN hoeIN shwie dI bjwey qyhrvIN pwqSwhI siqgurU pRqwp isMG jI q`k phuMc ky mu`kdI hY[1997-2002 vwlI AkwlI srkwr vyly ‘gurU’ nwnk dyv XunIvristI ivc ‘siqgurU’ rwm isMG cyAr sQwpq krky auhnW nUM is`KW dI bwrHvIN pwqSwhI vjoN mwnqw id`qI geI[bVw cMgw hoieAw ik EdoN ‘pMQk BwvnwvW’ nUM koeI Tys nhIN phuMcI[

is`KW leI mUrqI pUjw vrijq hY[ gurbwxI muqwbk vI qy is`K rihq mirXwdw muqwbk vI[pr pMQ pRqIinD jmwq SRomxI AkwlI dl dy pRDwn swihb pwrtI dI hr CotI v`fI sPlqw mgroN SRI hirmMdr swihb ivKy m`Qw tykx dy nwl nwl durigAwxw mMdr dIAW mUrqIAW nUM m`Qw tykxw nhIN Bu`ldy[ieiqhws ivc drj hY ik iek vwr guru goibMd isMG jI ikDry jWidAW Kwlsy dI jwgrUkqw nUM prKx leI rsqy iv`c iksy kbr qy Awpxy qIrW nMU m`Qw itkwaux l`gy qW BweI Drm isMG hurW ny gurU nMU bwhoN PV ky Aijhw krn qoN vrj id`qw sI[pr hux pMQ dy isMG swihbwn pMQ muKIAW nUM mnmqW krn qoN vrjx dI jurAq ikauN nhIN idKwauNdy? pMQ pRDwn vloN mhWmweI dy jgrwiqAW dy audGwtn huMdy hn, cMdrw svwmI vrgy qWqirk dy tUixAW qy hvnW ivc Swml hox dIAW KbrW CpdIAW hn[ mzwl hY pMQ dIAW BwvnwvW nUM Tys phuMcI hovy jW jQydwrW dw KUn KOilAw hovy[

Aksr gMdy gIq gwaux vwly bhuq swry Pukry gwiek (gwiekwvW vI) jd ‘Dwrimk’ kYstW k`Fdy hn qW auh rofy Bofy hox dy bwvjUd inhMgI bwxy (ijs nUM gurUu swihb dw Kwlsy nUM bKiSAw bwxw ikhw jWdw hY) ivc gol kysrI dsqwrW qy KMfy lw ky glW ‘c kysrI prny pw ky qsvIrW CpvwauNdy hn[ieh pMQ nUM hzm ho jWdIAW hn[dUjy pwsy keI kysW, dwhVIAW qy sohxIAW dsqwrW vwly is`KI srUp vwly gwiek t`p t`p ky mhWmweI qy bwby bwlk nwQ dIAW BytW gwauNdy hn[ Akwl qKq qW kI kdy iksy sQwnk gurduAwry dI kmytI ny vI auhnW nUM nhIN qwiVAw[

is`KI iv`c krmkWfW leI koeI QW nhIN[ieQy Sbd-ivcwr dI pRDwnqw hY[gurbwxI pVHn, suxn, ivcwrn Aqy jIvn ivc kmwey jwx leI hY[pr ibnW srvx kIqy jwx vwly AwKMf pwT vycx Aqy KRIdx qoN v`fw krmkWf kI ho skdw hY? Aijhy AwKMf pwT horIN QWeI qW ie`k pwsy SRI Akwl qKq qy ies dy jQydwr dy n`k hyT drbwr swihb kMplYks ivc ivkdy hn[ iehnW AwKMf pwTW dI buikMg leI c`ldI irSvq dIAW ^brW vI A^bwrW iv`c Cp cu`kIAW hn[ Aijhy krmkWf nUM Kqm krwauxW qW SRomxI kmytI Aqy isMG swihb dy cMgI qrHW h`Q v`s hY[pr auh Aijhw ikauN krngy? SRomxI kmytI dI bhuqI Awmdn iehnW AwKMf pwTW qoN huMdI hY Aqy isMG swihbwnW nUM qnKwh SRomxI kmytI qoN imldI hY[

AsIN Awpxy Drm dy pYrokwr bxn dI bjwey ies dy mwlk bx bYTy hW[ies dw r`j ky Apmwn krn nUM Awpxw AiDkwr smJdy hW[swfI nYiqk kmzorI kwrn jW swfy AwgUAW dw cmlwieAw koeI hor Aijhw krdw hY qW AsIN jW qW isAwsI loV muqwbk A~KW mIt lYNdy hW jW ihMsw qy auqwrU ho jWdy hW[ijMnW pwVw swfy Bwv is~K AKvwaux vwly lokW dy jIvn AmlW Aqy swfy rihbrW dy aupdyS (gurbwxI) ivc hY Enw Swied hI hor iksy iPrky iv`c hovy[is~KW nUM kuVImwrW nwl smwjk sbMD nw r`Kx dw hukm hY[Bwv is`KI muqwbk kuVI mwrnw Gor vrijq Dwrimk AprwD hY[pr sMswr ivc jMmIAW AxjMmIAW kuVIAW nUM mwrn dw sB qoN v`D AprwD pMjwb ivc ho irhw hY Aqy pMjwb ivc sB qoN v`D swfy Bwv is`K AKvwaux vwly lokW ivc ho irhw hY[dUsrI g`l, is~KW leI Srwb pIxw Dwrimk qOr qy vrijq hY:

ijqu pIqY miq dUir hoie brlu pvY ivic Awie](ibhwgVw mÚ3)

pr is~KW nUM sB qoN v`D Srwb pIx vwlw qbkw mMinAW jWdw hY[pMjwb ivc srkwr BwvyN kWgrs pwrtI dI hovy qy BwvyN AkwlIAW dI, ieh Srwb dI ivkrI qoN hox vwlI Awmdn nwl c`ldI hY[bhuq swry is`K kWgrsI lIfrW dy nwl nwl keI pMQk AwgUAW dy vI Srwb dy kwrobwr hn[keI AkwlI AwgUAW dy nwvW nwl smyN smyN A&Im, Bu`kI Aqy hor niSAw dI smgilMg dI qy crcw juVI rhI hY[pMjwb ivc hr qrHW dy niSAW dw hV swfy vyNhidAW vyNhidAW ig`ty ig`ty qoN gL gL q`k Aw ciVAw hY[

qIsrw, is`KI qW jwq pwq nUM Kqm krn dw AYlwnwmw sI[pr A^bwrW ivc vr-kMinAW dy ieSiqhwrW ivc iliKAw huMdw hY- j`t is~K, AroVw is`K, KqrI is`K, lubwxw is~K Awid[pihlW iek`lw AroVw sI hux AroVw is`K qy AroVw ihMdU do ho gey[pihlW iek`lw K`qrI sI hux K`qrI is`K qy K`qrI ihMdU do ho gey[ kihx qoN Bwv swfI izMmyvwrI qW jwq pwq nUM Kqm krn dI l`gI sI pr AsIN ies nUM du`gxw kr id`qw[

cOQw, is~K leI pr-iesqrI dw sMg krnw Dwrimk qOr qy vrijq hY[pr dunIAW dI sB qoN v`D nwmurwd ibmwrI eyfz dy kysW dI pRqISqqw Bwrq ivc sB qoN v`D pMjwb iv`c hY[ sB jwxdy hW ik ieh ibmwrI mu~K qOr qy gYr vwijb srIrk sbMDW kwrn PYldI hY[jd ik gurbwxI ivc mnu`K dy pMj duSmxW (vkwrW) ivcoN kwm nUM pihly nMbr qy r`K ky ies qy kwbU r`Kx dI vwr vwr qwVnw kIqI geI hY[

pMjvW, gurbwxI ivc kwdr dI kudrq pRqI AQwh bilhwrqw dw pRgtwvw kIqw igAw hY[pOx, pwxI qy DrqI nUM kRmvwr gurU, ipqw Aqy mwqw ikhw igAw hY[pr AsIN ‘gurW dy nW qy vsdy’ pMjwb dy pOx-pwxI Aqy im`tI nUM gMdw Aqy zihrIlw krn dIAW swrIAW sImwvW aulMG cu`ky hW[pMjwb dy Sihr sMswr dy sB qoN gMdy vwqwvrn vwly Sihr igxy jWdy hn[

CyvW, is~K gurU swihbwnW ny kyvl au~c vrg (jwqI) dI bjwey smUh jn sDwrn nUM ividAw Aqy igAwn dw BwgI qy AiDkwrI bxwaux leI ivAwpk muihMm iv`FI[Drm nUM AMD-ivSvws, pwT-pUjw, qIrQ Xwqrw Awid dI bjwey is~Kx Aqy is`iKAw nwl sbMDq kIqw[Awm lokW dI BwSw ivc ilKI AwpxI bwxI dy nwl nwl kbIr, nwmdyv, rivdws, PrId Aid dI bwxI nUM vI ‘gurmuKI’ A`KrW ivc auqwr ky mwnvqw nUM mhwn dyx id`qI[ pr ipClIAW cwr sdIAW dOrwn AsIN horW nUM qW kI ies in`ky jhy pMjwb ivc vsdy swry is`KW nUM gurmuKI dy pYNqI A`Kr q`k nhIN isKw sky[Kwlsw skUlW / kwljW jW is`K ividAk sMsQwvW dy mukwbly fI. eyy. vI. skUlW / kwljW Aqy kOnvYNt skUlW dw p`Dr ikqy ibhqr mMinAW jWdw hY[kihx qoN Bwv BrUx h`iqAw, jwq-pwq, niSAW, pRdUSn, AnpVHqw Awid is`KI dIAW duSmx SkqIAW qy ibrqIAW nUM jVoN mwr mukwaux leI leI Ajy KwlsweI KUn ny aubwLw nhIN KwDw[

AsIN bVy dogly Aqy ApRmwixk ikrdwr vwly lok hW[socdy kuC, kihMdy kuC qy krdy kuC hW[pr fMfy nwl horW nUM AwpxI mhwnqw kbUl krwauxI cwhuMdy hW[swfw vqIrw grz vyly hor qy Prz vyly hor huMdw hY[s. ismrnjIq isMG mwn lok sBw ivc jwx qoN ieh kih ky AVy rhy ik v`fI FweI Pu~tI ikrpwn nwl lY ky jwxI hY[pwrlImYNt ivc ikrpwn nwl nhIN zubwn nwl bolxw hMdw hY[dUjy pwsy PMf iek`Ty krn leI ivdySI dOry smyN jhwz cVHn smyN FweI Pu`tI qW kI Cy ieMcI ikrpwn vI lwh ky AgilAW dy h`Q PVw idMdy rhy[SRomxI kmytI dI cox vyly AkwlI dl dw sMivDwn hor huMdw hY qy ivDwn sBw jW lok sBw dIAw coxW vyly hor[gurduAwrw coxW vyly ieh Dwrimk pwrtI qy srkwrI coxW vyly sYkUlr pwrtI hMdI hY[kdy AsIN isry dIAW pRspr ivroDI mMgW leI morcw lwieAw (ies ‘Drm Xu`D’ morcy ivc mYN vI do vwr jyl igAw) iek pwsy smu`cy Bwrq dyy gurduAwirAW nUM iek kyNdrI kMtrol hyT ilAwaux leI Awl ieMfIAW gurduAwrw AYkt dI mMg sI dUjy pwsy ies qoN ault kyNdrI srkwr dIAW SkqIAW dy ivkyNdrIkrx Bwv rwjW dI KudmuKqwrI dI mMg sI[hux ieh dovyN mMgW KwDIAW pIqIAW qy hzm kIqIAW jw cu`kIAW hn[

drbwr swihb iv`c jd vI koeI AmIr vzIr m`Qw tykx AwauNdw hY qW aus nwl Awm kpiVAW ivc pulIs jW sur`iKAw krmcwrI zrUr huMuNdy hn[iehnW dy AwauNx qy sMgq nUM koeI ieqrwz nhIN huMdw[pr srsy vwilAw dy rOly dOrwn prkrmw iv`c iPrdy iek is`K bwry ieh pqw l`gw ik auh puils kRmcwrI hY qW ‘sMgq’ ny aus nuM kysW qoN PVH ky GVIs GVIs ky ku`itAw qy mrnhwkw kr id`qw[mfIey ny ieh idRS sMswr Br dy lokW nUM idKwieAw[iek pwsy AsIN srsy vwilAW dI kwrvweI nwl is~K ihridAw dy vlUMDry jwx dI g`l kIqI Aqy ‘Bry mnW’ nwl pMjwb bMd kIqw dUjy pwsy SRomxI kmytI dy mu`KI dIAW pMjwb bMd vwly idn dIAW A^bwrW ivc CpIAW qsvIrW dyKIey qW auhnW dy ichry qy lohVy dI muskwn JlkdI hY, ijvyN koeI v`fI pRwpqI hoeI hovyy[

kuJ Arsw pihlW mhWrwStr dI iek KojwrQI bIbI nMdnI joSI is`K Drm bwry jwxkwrI lYx leI pMjwb AweI[bIbI AMimRqsr ivKy SRomxI kmytI dy dPqr phuMcI qW auQy hwzr krmcwrI qy syvwdwr ies qrHW dy ‘bcn’ kr rhy sn, “BYxco p~Kw bMd krdy,---BYxco pwxI ilAwE,----- BYxco cwh TMfI ey,---- bgYrw bgYrw[bIbI ny ies nUM is`KI dw koeI pwvn Sbd smJ ilAw[ ies mgroN auh ijs is`K nMU imilAw kry, muskrw ky bVy Awdr siqkwr nwl ikhw kry- BYxco siq sRI Akwl jI[ ieh islislw kwPI dyr c`ldw irhw[iPr iksy ny d`isAw ik ieh qW gMdI gwL hY[ bIbI XkIn nw kry, khy mYN qW ieh drbwr swihb dy dPqroN is`K ky AweI hW[ ieh koeI mnGVq khwxI nhIN Aqy koeI hYrwn hox vwlI g`l vI nhIN[ bhu igxqI is`K gwL k`Fy bgYr koeI vwk bol hI nhIN skdy[auhnW nMU pqw vI nhIN hMdw ik auh eynIAW gwLW k`Fdy hn[gurbwxI qW inmrqw, hlImI qy im`T bolxy dw sbk hY[pr SRomxI AkwlI dl Aqy SRomxI kmytI dy pRDwn rih cu`ky Aqy is`KW dy loh purS vjoN jwxy jWdy iek bzurg pMQk AwgU qW gurU grMQ swihb dI hzUrI ivc BwSn kridAW vI Aksr gMdIAW gwLW k`F idMdy hn[sRI Akwl q^q dy iek jQydwr vI g`lW kridAW gMdIAW gwlHW k`Fx leI pRis`D rhy hn[

swfy dohry ikrdwr ny swfI bhuq j`g hsweI krweI hY[l`gdw hY ik srdwrW (is`KW) dw mzwk aufwaux vwly lqIPy inry iksy swijS qihq nhIN sgoN BweIcwry dy pRgt ikrdwr kwrn suBwvk qOr qy bxy hn[ip`Cy jhy iek iPlm AweI sI- lgy rho muMnw BweI[ bVI sPl qy ih`t hoeI sI[ies ivc Klnwiek nUM bVw JUTw, mkwr, byeImwn, byAsUlw, lwlcI, isry dw Pukrw Aqy hor AOguxW nwl BrpUr idKwauxw sI[ieh swry AOgux ie`k ikrdwr ivc pYk krn leI iPlm bxwaux vwilAW ny Klnwiek nUM iek srdwr (is`K) l`kI isMG dy rUp ivc pyS kIqw jo drSkW nUM bVw suBwvk Aqy j`cvW l`gw sI[

isMG swihbwnW vloN krwey 22 meI dy pMjwb bMd bwry g`l kr leIey[sRI Akwl q^q swihb SRI Akwl dw pRqIk hY[ies nUM mMnx vwilAW muqwbk ies dw pRBwv qy AiDkwr Kyqr AMimRqsr, pMjwb jW Bwrq nhIN sgoN pUrI dunIAW ivc vsdw is`K BweIcwrw hY[ ies dy m`uKI dI ies dy vf`pn nUM kwiem r`Kx dI ijMmyvwrI huMdI hY[aus dw bcn jW Purmwn sB is~Kn ky vwsqy hY[jd ikhw igAw ik srsy vwilAW dI kwrvweI nwl pUry is~K jgq dy ihridAw nUM Tys phuMcI hY qW kyvl pMjwb bMd krn dw s`dw dy ky isMG swihb ny Awpxy ruqby nUM Cotw kIqw hY[Dwrimk mu`KI is`KW nUM pwT, ismrn, jwp jW Ardws krn jW sMgqI syvw dy kwrj krn dw aupdyS idMdy hI soBdy hn, kwrobwr bMd krwauxy auhnW dy ruqby nwl myl nhIN KWdw[dUsrw, ijQoN ieh kwrvweI sMcwlq hoeI auh srsw qW hirAwxy iv`c pYNdw hY, hirAwxw bMd krn dw s`dw ikauN nw id`qw? kI ies leI ik hirAwxw Awpxy Awkw dy AiDkwr Kyqr qoN bwhr hY? Asl iv`c isMG swihb nUM AwdyS dyx vwilAW dw AiDkwr Aqy loV Kyqr pMjwb q`k sImq hY[ iesy krky s`cy sOdy vwilAW nUM srsw fyrw bMd krn dw AltImytm dyx dI bjwey pMjwb ‘coN ies dIAW Sw^wvW bMd krn dw hukm id`qw igAw[kI is`KW, is~KI qy Akwl qKq dw sbMD isrP pMjwb nwl hY? Asl ivc mslw is`KI dw nhIN sgoN mwlkW dIAW votW dw hY[

pMjwb ‘coN ‘pRymIAW’ dy fyry bMd krn vwly isMG swihb dy Purmwn dI BwSw hU-b-hU aus it`pxI nwl myl KWdI hY jo kdy jhWgIr ny quzky jhWgIrI iv`c gurU Arjn swihb bwry drj kIqI sI[ies qrHW isMG swihb ny Awpxy SbdW nwl srsy vwly nUM Axjwxy hI guru swihb dy brwbr KVHw krn dI kwrvweI kr leI[ies ip`CoN id`lI ivKy isMG swihb ny ikhw, “rwm ihMdUAW Aqy rhIm muslmwnW dy ieSt hn, iehnW dy nW dI durvrqoN nhIN krn id`qI jwvygI[ ijs bMdy dw koeI Drm nhIN, auh Drm dIAW g`lW kry, ies nUM sihx nhIN kIqw jweygw”[ipAwry isMG swihb jI nUM pqw hoxw hY ik gurU swihbwn kihMdy rhy hn-

nw hm ihMdU n muslmwn

ies dy bwvjUd auh swrI aumr rwm, rhIm qy Drm dIAW g`lW krdy rhy[isMG swihb dy ies kQn nwl mYnUM bcpn iv`c piVHAw s. guridAwl isMG Pu`l dw nwtk “ijn scu plY hoie” Xwd Aw igAw[ies ivc mMdr dw pujwrI qy msIq dw m`ulW gurU nwnk bwry iblkul ieho ijhIAW g`lW krdy drswey hn[srsy vwilAW dI qW Swied eynI AOkwq nw hovy ik auh gurUU nwnk, gurU Arjn jW gurU goibMd isMG dI brwbrI kr skx[pr swfy isMG swihbwnW nUM pujwrI, m`ulW, jhWgIr jW AOrMgzyb vwlIAW rucIAW qoN pRhyj krnw cwhIdw hY[

ies swry GtnwkRm dOrwn srsw fyry vloN AwpxI glqI dI ijs qrHW guru goibMd isMG jI qoN muAwPI mMgI geI auh bhuq clwkI BrI Aqy pMQ dw iemiqhwn lYx vwlI kwrvweI sI[aus kwrvweI sbMDI Awpxw pRqIkRm dyx l`igAW AsIN AwpxI Akl dw iblkul duAwLw k`F ilAw[keI kwhly AwgUAW ny ibAwn dwgy ik jy guru goibMd isMG qoN mwPI mMgxI hY qW aupr jw ky mMgy[Aijhw kih ky AsIN srsy vwly bwby nwloN v`D gurU swihb dw Apmwn kIqw[iek pRBwv qW ieh id`qw ik swfy huMidAW gurU swihb kOx huMdy hn mwP krn vwly[dUsrw gurU swihb nUM ‘aupr’ gey hoey kih id`qw igAw[jd ik gurU sihb ny ikhw sI ik Kwlsw hmySw mYnUM Awpxy AMg sMg smJy[AsIN Ardws kridAW dsW pwqSwhIAW nUM sB QweIN shwie hox dI bynqI krdy hW[koeI gYr is`K jy swnUM mKOl kry ik qusIN AijhI Ardws isrP ‘aupr’ jw ky kirAw kro, swfy kol kI jvwb hoeygw? pRqIkRm dy ies iek vwk nwl AsIN AwpxI haUmY Aqy gurU pRqI inrwdr dw nvW irkwrf sQwpq kr id`qw[

ies qoN pihlW isMG swihbwn vloN srsy vwilAW dy fyry bMd krn, auhnW dIAW srgrmIAW qy pwbMdI lwaux Aqy fyry dy mu`KI nUM igRPqwr krn Aid leI 31 meI q`k dw AltImytm id`qw igAw sI[Aijhw nw hox dI hwlq ivc ‘s^q kwrvweI’ krn, ‘gMBIr is`ty’ inklx Awid dI g`l kIqI geI[ gurduAwrw PqihgVH sihb qoN rwj Bvn cMfIgVH q`k mwrc krn Aqy Aglw grm pRogrwm dyx dw AYlwn kIqw igAw[pr swry GtnwkRm dy dOrwn rwjsI mwlkW nUM auhnW dy mwlkW (Bwjpw) ny GUrI v`t idqI[ies dbky nUM jy AxgOilAw kIqw jWdw qW swry klyS ‘coN ijs isAwsI lwB dI Aws sI ausdy ault nukswn ho skdw sI[ mwlkW dI siQqI nUM smJidAW isMG swihbwn ny bYk gyAr lw ilAw[Awpxy AltImytm nUM AxAYlwny qOr qy vwps lY ilAw[s^q kwrvweI dI bjwey PqihgVH sihb qoN mwrc siqnwm vwihgurU dy jwp nwl AwrMB hoieAw[ieh rwj Bvn cMfIgVH q`k phuMcx dI bjwey gurduAwrw joqI srUp ivKy hI smwpq ho igAw[Aglw pRogrwm dyx dI bjwey ieh Ardws kIqI geI ik s`cy pwqSwh jI Drm doKIAW nUM Awp hI Xog szw idE[ies dy nwl hI Bwjpw AwgUAW ny srsy vwilAW dy ivvwd dy Kqm hox dw AYlwn kr id`qw[jy g`l ies Ardws nwl mu`kxI sI qW AijhI Ardws qW 17 meI nUM q^q sRI dmdmw swihb ivKy juVy srb`q Kwlsy ivc ho jwxI cwhIdI sI[pr EdoN qW mwrw mwrI Aqy bwby dw isr v~Fx dIAW grmW grm qkrIrW hoeIAW[nqIjy vjoN ihMsk GyrwbMdIAW Aqy morcwbMdIAW hoeIAW[ipClIAW ivDwn sBw coxW dOrwn isrsy vwilAW qoN iKJIAW hoeIAW qlvwrW imAwnW qoN bwhr Aw geIAW[ ikDry ieh dukwnW dy bygunwh SIiSAW qy brsx l`gIAW qy ikDry byzubwn g`fIAW qy[ieh Bu`lw id`qw igAw ik Drm dI qlvwr qW zulm dI ‘qlvwr’ dy twkry leI huMdI hY[ mMdy ivcwrW dw twkrw qW SuB ivcwrW nwl Aqy bury ikrdwrW dw twkrw cMgy ikrdwrW nwl kIqw jwxw huMdw hY[durkrmW nUM SuBkrmnW nwl pCwiVAw jw skdw hY[guru goibMd isMG Anuswr qW ikRpwn swry vsIilAW dI vrqoN mgroN iblkul AKIr qy vriqAw jwx vwlw hiQAwr hY[

Asl ivc Drm jIvn ‘coN Kwrj ho irhw hY pr rwjnIqI dI ies qy inrBrqw vD rhI hY[rwjnIqk BwvnwvW nUM Dwrimk BwvnwvW ikhw jwx l`gw hY[AijhIAW BwvnwvW rwjnIqk mOsm Anuswr kdI kdI iblkul PrIz ho jWdIAW hn qy kdI h`doN v`D blxSIl ho auTdIAW hn[Bgq kbIr Aqy gurU swihbwnW ny AwpxI bwxI rwhIN ihMdUAW Aqy muslmwnW dIAW bhuq swrIAW Dwrimk rhurIqW qy ivSvwsW nUM idl KolH ky KMifAw BMifAw[ieh bwxI guru grMQ swihb ivc drj hY[iehnW bwry auhnW dI iehnW ivSvwsW dy DwrnIAW nwl bVI SwlInqw nwl bihsW Aqy goStW huMdIAW rhIAW[pr A`j koeI gYris`K is`KW dIAW bRwhmxvwdI Aqy krmkWfI kwrvweIAW bwry ilK ky Cwp dvy qW swfIAW ‘Dwrimk BwvnwvW’ hyTlI au`qy kr dyxgIAW[gurU nwnk swihb ny hirduAwr ivc p`Cm v`l pwxI dy ky ihMdU ivSvwS dw mKOl aufwieAw sI[ ihMdUAw ny auhnW dI dlIl nUM suixAW, koeI s`t Pyt nhIN mwrI[pr swfy drbwr swihb vwly srovr ivc jy koeI SrDwlU ipMfw mLx l`g pey qW ‘brCy vwly isMG’ JeIAW lY ky pYNdy hn[koeI A`igEN ieh dlIl dyvy ik srovr ieSnwn krn Bwv qn dI mYL lwhux leI qW bxy hn qW vyKxw kI gq bxdI hY[gurU nwnk swihb m`ky v`l pYr kr ky ieh kih ky pY gey sn ik ^udw qW hr qr& hY qW muslmwnW ny aunHW dy fWg sotw nhIN sI mwirAw sgoN pYr cu`k ky dUsry pwsy kr id`qy sn[A`j koeI gYr is`K PkIr prkrmw ivc drbwr swihb v`l nUM pYr krky ieh kihMdw hoieAw lyty ik vwihgurU qW hr qrP hY qW Anumwn lwE ik kI vwprygw?

auprokq g`LW 17 jUn 07 nUM gurduAwrw gur igAwn pRkwS jv`dI klW ivKy “is`K Drm Aqy is`K smwj nUM drpyS cxOqIAW” ivSy qy krweI geI ivcwr goStI iv`c sWJIAW krn dw mOkw imilAw[sRI drbwr swihb dy m`uK gRMQI isMG swihb ig. gurbcn isMG jI mu`K mihmwn sn[goStI dy AKIr qy auhnW auprokq swrIAW g`lW ivcoN kyvl do dI crcw kIqI [pihlI srovr dy ieSnwn dI Aqy dUsrI AwKMf pwTW dI[ auhnW ikhw ik srovr qn dI mYl lwhux leI iblkul nhIN hn[qn dI mYl lwhux leI qW tUtIAW bxIAW huMdIAW hn[ srovr mn dI mYl lwhux leI hY[ies pRQwey auhnW gurbwxI dw hvwlw id`qw-

kir iesnwnu ismir pRBu Apnw mn qn Bey Arogw[

dyKIey qW isMG swihb dy dwAvy dy ault ies quk dw Bwv qW iehI pRqIq huMdw hY ik qno mno Arog hox leI ieSnwn nwl qn nUM swP krn auprMq ismrn nwl mn nUM swP krnw cwhIdw hY[nwly tUtIAW qW isrP 40-50 swl pihlW l`gIAW hoxgIAW[dUsrw auhnW drbwr swihb kMplYks ivc krwey jWdy AwKMf pwTW dI mihmw dsidAW ikhw ik ieQy pwT krwaux Aqy suxn nwl kYNsr vrgy (qn dy) iBAwnk rog vI dUr ho jWdy hn[auhnW nsIhq kIqI ik pVHy ilKy Aqy ifgrIAW vwly is~KW nUM eyny qrk ivc nhIN pYxw cwhIdw[Drm (is`KI) qrk dw nhIN SrDw Aqy ivSvwS dw ivSw hY[isMG swihb dI g`l sux ky smJ nhIN sI AwauNdI ik ikhVI kMD ‘c isr mwrIey[kbIr Aqy gurU nwnk swihb qoN pihlW Swied Drm ivSvws jW AMDivSvws dw ivSw sI[gurU swihb ny Drm nUM jykr inrw SrDw qy ivSvws dw ivSw rihx dyxw huMdw qW qrk krn dI bjwey h`Q joV ky A`KW mIt ky jnyaU gL ‘c pvw lYNdy[is`DW dy ivSvwsW nUM qrk nwl nw Tordy, jYnIAW nwl ivcwr crcw nw krdy[gRMQI isMG qW gurU ky vzIr huMdy hn, ies ihswb nwl sRI hirmMdr swihb dy mu`K gRMQI swihb qW gurU ky vzIr-ey-Awzm hn[auhnW muqwbk jy gurU nwnk vI is`KI qy pUry nhIN auqrdy qW swfw kI bxygw?

5 comments:

Anonymous said...

Zafar Sahib,
I read the whole article. It is very good to see that you are trying to wake up the dead but the problem is that people don't want to hear or read the truth. What you have said is pure truth whether people admit or not. Keep up the good work. One day the results will come. This is what Mahatma Budh said.
No one saves us but ourselves. No one can and no one may. We ourselves must walk the path.

Anonymous said...

Tu Sariyan de juttiyan maran da theka liya hoya?
Chacha.. avain Jathedaran naal panga na lai layee.. bhande saaf karne paine aaa.. Mitra Gal wich fatti pa ke!!

Anonymous said...

I read the article...it was the most critical and "truthy" article on the subject anyone wrote. pehlaN te mainu lagda si kitay teri jawab talbi na ho jaye ambarsar:-)...anyway,very proud of you saying as you see it. good job.

Harmanjit Singh said...

I read your book. It was given to me by my uncle S Harkishan Singh Mehta.

I have gone through (at a cursory level) your other writings online and perceive that you are generally in agreement with Sikh teachings (i.e. gurbani) but, as in this article, are opposing:

- the politicization of Sikh clerical institutions

- the ritualism and socially regressive tendencies in Sikhism

- the double standards and hypocrisy in Sikhs

I agree with all of the above three. The above three criticisms can in fact be leveled against almost any established religion or spiritual establishment.

Where I differ from you is your consideration of gurbani as a worthy work, and spirituality as inherently valid, and your consideration of its later corruption as the only thing which is wrong.

Though I was spiritual for almost a decade, I now consider and know that spirituality a deeply flawed response to human suffering.

You might want to read an article about the various kinds of spiritual teachers that I wrote a few years back (it is a very short article):

http://harmanjit.blogspot.com/2005/07/spiritual-teachers.html

You also might want to check out some critical articles on Sikhism:

http://nonspiritual.net/Sikhism

and

http://harmanjit.blogspot.com/2006/08/on-sikhism.html

and an article I wrote long back:

http://www.geocities.com/harmanjitsingh/essays/hair.html

We should meet some time!

Anonymous said...

Certainly. It was and with me. We can communicate on this theme. Here or in PM.